Bulgaristan

Şıpka Geçidi Muharebeleri (1877-1878) ve Osmanlı Arşivlerinden Bilgiler

Şıpka Geçidi Muharebeleri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sırasında Bulgaristan'ın Balkan Dağları'ndaki stratejik geçidi kontrol etmek için yapılan dört muharebeden oluşur. Osmanlı arşivlerine dayanan kaynaklardan derlenen bilgiler şöyledir:

1. Muharebelerin Stratejik Önemi ve Osmanlı Savunma Planları

Şıpka Geçidi, Tuna Nehri'nden Edirne'ye uzanan kritik bir güzergâhtı. Rus ordusunun İstanbul'a ilerleyişini engellemek için Osmanlı birlikleri, 4.000-5.000 askerle burada konuşlandırıldı 19. Ancak Rus general İosip Gurko'nun Temmuz 1877'deki ani taarruzuyla geçit Rus kontrolüne geçti. Osmanlı komutanı Süleyman Hüsnü Paşa, Karadeniz üzerinden Dedeağaç'a asker naklederek karşı saldırı hazırlıkları yaptı, ancak lojistik eksiklikler ve koordinasyon hataları nedeniyle başarısız oldu .

Osmanlı arşivlerinde, geçidin kaybedilmesinin ardından İstanbul'da panik yaşandığı ve başkomutanlık değişikliğine gidildiği belirtilir. Abdülkerim Paşa görevden alınarak yerine Mehmed Paşa atandı, Süleyman Paşa ise Bulgaristan cephesine gönderildi .

2. Osmanlı Taarruzları ve Süleyman Hüsnü Paşa'nın Rolü

Süleyman Paşa, Ağustos 1877'de 30.000 kişilik bir kuvvetle Şıpka'yı geri almak için saldırdı. Ancak Rusların 7.500 askerle güçlü tahkimat kurması ve Bulgar milislerin desteğiyle Osmanlı taarruzu püskürtüldü. Osmanlı arşivlerindeki askeri raporlarda, bu saldırılar sırasında 10.000 kayıp verildiği kaydedilmiştir.

Süleyman Paşa'nın Plevne'de kuşatılan Osman Paşa'ya yardım yerine Şıpka'ya odaklanması, stratejik bir hata olarak değerlendirildi. Arşiv belgelerinde, bu kararın II. Abdülhamit'in emriyle alındığı ve Plevne'nin düşmesine yol açtığı tartışılmaktadır.

3. Muharebelerin Sonuçları ve Osmanlı İç Sorumluluk

• Yenilgi ve İdari Tepkiler: Şıpka'nın Ocak 1878'de kesin olarak kaybedilmesiyle Osmanlı ordusu 36.000 asker teslim oldu 1. Süleyman Hüsnü Paşa, savunmadaki cesareti nedeniyle önce "Şıpka Kahramanı" ilan edildi, ancak yenilginin sorumlusu olarak görülerek idama mahkûm edildi. Cezası sürgüne çevrildi ve 14 yıl Bağdat'ta yaşadıktan sonra 1892'de öldü.

• Askeri ve Siyasi Etkiler: Şıpka'nın düşmesi, Rusların Edirne'ye ilerlemesini kolaylaştırdı ve 3 Mart 1878'de Ayastefanos Antlaşması'nın imzalanmasına zemin hazırladı 6. Osmanlı arşivlerinde, bu antlaşmanın Balkanlardaki Osmanlı varlığını ciddi şekilde zayıflattığı vurgulanır.

4. Osmanlı Arşivlerinde Kayıtlı Detaylar

• Telgraf Yazışmaları: II. Abdülhamit ile Süleyman Paşa arasındaki telgraf trafiğinde, muharebelerin anlık gelişmeleri takip edilmiş ve kararlar bu iletişim üzerinden alınmıştır.

• Askeri Raporlar: Osmanlı birliklerinin erzak ve mühimmat eksikliği, özellikle su sıkıntısı nedeniyle geri çekilmek zorunda kaldıkları belgelenmiştir.

• Yargı Süreci: Süleyman Paşa'nın yargılanmasına dair tutanaklar, dönemin askeri mahkemelerinin işleyişine ışık tutar.

5. Anma ve Tarihsel Miras

Osmanlı arşivlerinde Şıpka şehitleri için anıt veya resmi tören kaydı bulunmamaktadır. Buna karşılık, Bulgaristan'da 1934'te açılan ve 999 basamaklı bir anıt inşa edilmiştir. Bu anıt, Rus ve Bulgar askerlerini onurlandırırken Osmanlı kayıplarına yer vermez.

Sonuç:
Şıpka Geçidi Muharebeleri, Osmanlı'nın lojistik zaafları ve stratejik hataları nedeniyle kaybedilmiştir. Osmanlı arşivlerindeki belgeler, komuta kademesinin iç çekişmelerini ve II. Abdülhamit'in savaş yönetimindeki rolünü detaylandırmaktadır. Konuyla ilgili daha kapsamlı bilgi için Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'ndeki Askeri Tarih Belgeleri ve Telgraf Kayıtları incelenebilir.

View Larger Map